Het visitatierecht in sociale zaken

Net zoals de fiscale administratie (zie onze nieuwsbrief van oktober 2019) beschikt ook de sociale inspectie over het recht om uw woning en beroepslokalen te bezoeken.

Het visitatierecht in sociale zaken is gelijkaardig aan de fiscale visitatie en in de praktijk komt het voor dat zowel de fiscale administratie als de sociale inspectie gelijktijdig voor uw deur staan.

Naargelang de sociale inspectie optreedt in opdracht van het openbaar ministerie of op eigen initiatief, zijn de bevoegdheden van de sociale inspectie anders ingevuld.
 

- Opsporingsbevoegdheid of controlebevoegdheid

De sociale inspectie kan een visitatie uitvoeren binnen de uitoefening van hetzij de (strafrechtelijke) opsporingsbevoegdheid in opdracht van het openbaar ministerie, hetzij de eigen (bestuurlijke) controlebevoegdheid.

Wanneer de sociale inspecteur handelt in opdracht van het openbaar ministerie, is hij verplicht hierover verslag uit te brengen bij middel van proces-verbaal. Dit proces-verbaal zal gebruikt worden bij de strafvervolging.

Het proces-verbaal waarin de vaststellingen worden opgenomen die werden gedaan tijdens de visitatie, geniet bovendien een bijzondere bewijswaarde. Dit houdt in dat de inhoud door de rechter voor waar zal worden aanvaard, tot bewijs van het tegendeel voorligt.

Op basis van het proces-verbaal kan het openbaar ministerie de strafvervolging instellen voor de vastgestelde inbreuken op de sociale wetgeving. Wanneer het openbaar ministerie nalaat te handelen, kan de administratie na een wachttijd van zes maanden zelf initiatief nemen en een administratieve sanctie opleggen. In de praktijk zal er slechts in een minderheid van de gevallen strafrechtelijk worden opgetreden en leidt de vaststelling van een sociaalrechtelijke inbreuk meestal tot een administratieve afhandeling.

Echter, wanneer de sociale inspecteur op eigen initiatief controles uitvoert, beschikt hij over een waaier aan bevoegdheden, zonder dat hij verplicht is een proces-verbaal op te stellen. Stelt de inspecteur wel een proces-verbaal, heeft een dergelijk proces-verbaal uiteraard dezelfde bijzondere bewijswaarde. De sociale inspectie beschikt over een ruime beoordelingsbevoegdheid en kan autonoom beslissen welke gevolgen dienen te worden gegeven aan de vastgestelde inbreuken op de sociale wetgeving, binnen het kader van de sociale wetgeving.

Zo kan hij inlichtingen verschaffen, waarschuwingen geven of een regularisatietermijn opleggen. In deze gevallen zal de werkgever de kans krijgen zich binnen een bepaalde termijn in regel te stellen. Op deze manier kan de sociale inspecteur behalve repressief ook preventief optreden. Een strafvervolging kan bijgevolg vermeden worden, als de betrokken werkgever de opgelegde maatregelen respecteert.

- Algemene principes inzake het visitatierecht

De artikelen 23 en 24 van het Sociaal Strafwetboek regelen respectievelijk de toegang tot de arbeidsplaatsen en de toegang tot de bewoonde ruimten. De opgesomde bevoegdheden gelden zowel wanneer de sociale inspecteur handelt op eigen initiatief, dan wel in opdracht van de procureur des Konings.

Enerzijds kan de sociale inspecteur vrij alle (arbeids)plaatsen betreden waarvan hij vermoedt dat er personen werken die onderworpen zijn aan de sociale wetgeving waarop ze toezicht houden. Dit kan zonder voorafgaande verwittiging en op elk ogenblik van de dag of van de nacht. Dit is verschillend van de fiscale visitatie die enkel tijdens de “normale uren” dat er een activiteit wordt uitgeoefend, mag worden uitgevoerd.

De visitatie is erop gericht inlichtingen in te winnen door middel van onderzoek, controle of verhoor om na te gaan of de sociale wetgeving wordt nageleefd. Om die reden mogen zij tevens overgaan tot de identificatie van de personen die aanwezig zijn op het moment van de controle. Bij een fiscale visitatie kan de administratie echter niet overgaan tot het verhoren van de aanwezige personen.

Bovendien mogen sociale inspecteurs zich allerlei informatiedragers met sociale gegevens doen overleggen alsook mogen zij zich toegang doen verschaffen tot informatiedragers via informaticasystemen. Ook kunnen sociale inspecteurs zelf overgaan tot het opsporen en onderzoeken van voornoemde informatiedragers wanneer de werkgever deze niet vrijwillig voorlegt of wanneer hij niet bereikbaar is op het ogenblik van de controle.

Naast deze uitgebreide visitatiebevoegdheid inzake arbeidsplaatsen bestaat de mogelijkheid voor de sociale inspecteurs om zich toegang te verschaffen tot bewoonde ruimten. Deze bevoegdheid is echter aan striktere voorwaarden onderworpen en kan geenszins gelijkgesteld worden met een strafrechtelijke huiszoeking.

Zo kan een visitatie van de bewoonde ruimte slechts in geval van vaststelling op heterdaad van een inbreuk ter plaatse, wanneer de bewoner schriftelijk en voorafgaand zijn toestemming geeft, in geval van een oproep vanuit die plaats of in geval van brand of overstroming. Ten slotte kan de onderzoeksrechter een machtiging tot visitatie uitreiken. De visitatie zal in principe plaatsvinden tussen 05.00 u en 21.00 u, doch kan mits bijzondere motivatie van onderzoeksrechter ook buiten deze uren plaatsvinden.

Belangrijk is om het onderscheid duidelijk voor ogen te houden tussen het bezoek van de bewoonde ruimte en bezoek van de arbeidsplaats. De sociale inspecteur kan in het kader van zijn visitatie van de bewoonde ruimten slechts vaststellingen doen en overgaan tot identificatie van de aanwezige personen, doch hij kan zich geen informatiedragers doen overleggen, noch kan hij zelf actief op zoek gaan naar bepaalde documenten. Deze beperkte bevoegdheid is eigen aan het bezoek van de bewoonde ruimte en verschilt sterk van de meer actieve rol die de inspecteur kan opnemen bij zijn bezoek aan de arbeidsplaats.

De werkgever die de toegang tot de arbeidsplaatsen en/of bewoonde ruimten verhindert, kan worden bestraft met een sanctie van niveau 4. Dit houdt in dat een strafrechtelijke geldboete van 600 EUR tot 6.000 EUR en/of een gevangenisstraf van 6 maanden tot 3 jaar, dan wel een administratieve geldboete van 300 EUR tot 3.000 EUR kan worden opgelegd.

Voor verdere vragen inzake sociaal recht kunt u steeds ons kantoor contacteren.

(De nieuwsbrieven van KONSILIO Advocaten zijn louter informatief en ten behoeve van het cliënteel. De inhoud ervan kan niet worden beschouwd als een volwaardig juridisch advies. Voor concrete vragen of informatie aangepast aan een persoonlijke situatie kunt u uiteraard ons kantoor bereiken.
Er wordt getracht om de informatie in de nieuwsbrieven zo actueel en volledig mogelijk te verstrekken. De informatie hierin kan echter achterhaald zijn door recente wijzigingen. KONSILIO Advocaten kan op generlei wijze aansprakelijk gesteld worden voor de juridische volledigheid van zijn nieuwsbrieven.)