Hoofdelijke aansprakelijkheid in aannemingszaken

De hoofdelijke aansprakelijkheid voor fiscale en sociale schulden van een aannemer is spijtig genoeg weinig of onvoldoende gekend in de praktijk. In aannemingszaken is er immers voorzien in een hoofdelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever voor dergelijke schulden van diens aannemer.

Wanneer de opdrachtgever deze regels niet of onvoldoende naleeft, kan hij opdraaien voor de betaling van dergelijke schulden van zijn aannemer. Daarnaast wordt de opdrachtgever nog bijkomend en afzonderlijk gesanctioneerd. De hoofdelijke aansprakelijkheid voor fiscale en sociale schulden loopt grotendeels samen, die hierna kort wordt besproken.

- Toepassingsgebied

Het gaat in hoofdzaak om werken in onroerende staat. Deze worden opgesomd in artikel 20, § 2 van het koninklijk besluit nr. 1 m.b.t. de regeling voor de voldoening van de btw. Het begrip werken “in onroerende staat” is enigszins misleidend, aangezien o.a. de levering met plaatsing van een centrale verwarming, sanitaire installatie en elektrische installatie of de levering van vloerbedekking ook geviseerd worden. Het toepassingsgebied werd recent uitgebreid tot andere fraudegevoelige sectoren, zoals de vleessector en de bewakingssector.

De geviseerde persoon is de opdrachtgever. Deze kan zowel een particulier als een professionele, een natuurlijke persoon of een rechtspersoon zijn. Deze regeling is echter niet van toepassing op een particulier voor werken die hij laat uitvoeren voor privédoeleinden.

Bovendien wordt de hoofdaannemer gelijkgesteld met een opdrachtgever in zijn relatie met de onderaannemer. Hetzelfde geldt voor de onderaannemer ten opzichte van zijn onderaannemer enz. Wanneer er gesproken wordt over de opdrachtgever, wordt hiermee eveneens deze personen bedoeld.

De aannemer is degene die er zich toe verbindt om tegen een prijs voor een opdrachtgever werken uit te voeren of te laten uitvoeren. Ook de onderaannemer is een aannemer ten opzichte van de na hem komende onderaannemer.

- Inhoudingsplicht

Vooreerst wordt de opdrachtgever belast met een inhoudingsplicht. Wanneer de opdrachtgever een factuur van zijn aannemer wil betalen, moet hij voorafgaand onderzoeken of zijn aannemer op dat moment fiscale of sociale schulden heeft. In het bevestigend geval moet hij verplicht een deel van het factuurbedrag inhouden en doorstorten aan de fiscale of sociale administratie.

De inhouding bedraagt 15% voor fiscale schulden en 35% voor sociale schulden van het factuurbedrag (excl. btw). Doet de opdrachtgever dit niet, kan hij onderworpen worden aan een hoofdelijke aansprakelijkheid en zal er een administratieve boete worden opgelegd.

- Eerste sanctie: hoofdelijke aansprakelijkheid

Wanneer de opdrachtgever zijn inhoudingsplicht niet naleeft, kan hij hoofdelijk aansprakelijk gesteld worden voor de betaling van de schulden van diens aannemer. Er moet wel minstens sprake zijn van fiscale en/of sociale schulden op het moment dat de overeenkomst met deze aannemer wordt aangegaan. Maar ook schulden die tijdens de uitvoering van de overeenkomst ontstaan, geven aanleiding tot de toepassing van de hoofdelijke aansprakelijkheid.

De hoofdelijke aansprakelijkheid voor fiscale schulden is beperkt tot 35% van de totale prijs van de werken (excl. btw). De grens van 35% wordt op zijn beurt beperkt tot de werkelijke schuldenlast van de medecontractant. Deze aansprakelijkheid vervalt volledig indien dezelfde aansprakelijkheid voor sociale schulden reeds werd toegepast in hoofde van dezelfde opdrachtgever.

De hoofdelijke aansprakelijkheid voor sociale schulden is daarentegen niet beperkt. Deze bedraagt bijgevolg maximum 100% van de totale prijs van de werken (excl. btw). Evenmin is er in een vrijstelling voorzien indien de aansprakelijkheid voor fiscale schulden reeds werd toegepast in hoofde van dezelfde opdrachtgever. In dat geval wordt de aansprakelijkheid enkel herleid tot 65%.

Daarnaast is er ook een getrapte (of keten-)aansprakelijkheid. Bij een keten van onderaannemers zal er telkenmale nagegaan worden of een onderaannemer schulden heeft. Een welbepaalde chronologie wordt hierbij gerespecteerd: eerst zal de nalatige onderaannemer worden aangesproken vooraleer verder op te klimmen in de keten. Bij diens nalatigheid zal de hoofdelijke aansprakelijkheid in chronologische volgorde van toepassing zijn op de in een voorafgaand stadium tussenkomende aannemers om in laatste instantie te belanden bij de opdrachtgever.

Bv. een onderneming doet beroep op een hoofdaannemer A. Deze doet beroep op een onderaannemer B die op zijn beurt gebruik maakt van de diensten van een onderaannemer C. Enkel onderaannemer C heeft fiscale schulden. Stel dat onderaannemer B hoofdelijk aansprakelijk gesteld wordt voor de betaling van deze schulden, maar nalaat om deze te voldoen. De volgende in de keten is hoofdaannemer A die aangesproken zal worden. Wanneer ook de hoofdaannemer nalatig is, zal uiteindelijk de onderneming zelf gehouden zijn tot betaling van de fiscale schulden van onderaannemer C.

- Tweede sanctie: administratieve boete

De schending van de inhoudingsplicht door de opdrachtgever wordt bovendien bestraft met een administratieve boete. Voor fiscale schulden bedraagt deze boete het dubbele van het niet-ingehouden bedrag, zijnde 30% van het factuurbedrag (excl. btw). Voor sociale schulden bedraagt de boete 35% van het factuurbedrag (excl. btw), zijnde het bedrag dat oorspronkelijk ingehouden moest worden.

Deze sanctie kan niet automatisch worden teruggevorderd van de medecontractant, tenzij hiervoor contractueel in een afzonderlijke regeling werd voorzien.

Voor vragen omtrent aannemingsrecht kunt u steeds ons kantoor contacteren.

(De nieuwsbrieven van KONSILIO Advocaten zijn louter informatief en ten behoeve van het cliënteel. De inhoud ervan kan niet worden beschouwd als een volwaardig juridisch advies. Voor concrete vragen of informatie aangepast aan een persoonlijke situatie kunt u uiteraard ons kantoor bereiken.
Er wordt getracht om de informatie in de nieuwsbrieven zo actueel en volledig mogelijk te verstrekken. De informatie hierin kan echter achterhaald zijn door recente wijzigingen. KONSILIO Advocaten kan op generlei wijze aansprakelijk gesteld worden voor de juridische volledigheid van zijn nieuwsbrieven.)